Nowoberezowo Wniebowstąpienia Pańskiego
Historia parafii Wniebowstąpienia Pańskiego Nowoberezowie
Ktokolwiek odwiedza Nowoberezowo jest zaskoczony niecodziennym widokiem – dwóch świątyń górujących nad miejscowością. Obie cerkwie – parafialna Wniebowstąpienia Pańskiego (zwana murowaną) oraz św. Jana Teologa (drewniana) są miejscem modlitw. Wedle miejscowej tradycji, od święta Wniebowstąpienia Pańskiego do święta ku czci św. Jana Teologa (9 października), nabożeństwa są celebrowane w cerkwi parafialnej. W pozostałą cześć roku wierni modlą się w świątyni drewnianej. Parafianie szczycą się faktem, że cerkwie – choć wiekowe – są w doskonałym stanie i budzą zainteresowanie, zarówno miejscowych, jak i turystów. Historia samej wsi oraz obu świątyń jest długa i dość zagmatwana.
Tereny, na których dziś położone jest Nowoberezowo zamieszkiwała ludność ruska, która od XVI w. należała do parafii w Starym Berezowie i modliła się w tamtejszej cerkwi. W opowieściach przekazywanych z pokolenia na pokolenia wspomina się, że wieś w XVII w. została spalona, a część jej mieszkańców przeniosła się na nowe miejsce, które nazwano Nowoberezowem. W 1618 r. zbudowano tutaj pierwszą cerkiew – św. Jana Teologa. Była ona usytuowana w miejscu, gdzie dziś wznosi się cerkiew parafialna (świadczy o tym fakt, że podczas budowy tejże w 1873 r. natrafiono na liczne szczątki ludzkie, co dowodzi, że pierwsza świątynia była otoczona cmentarzem). Cerkiew i parafia otrzymała też ziemię – „gruntów włók dwie zupełnych”.
W 1771 r. zbudowano we wsi kolejną cerkiew, której fundatorką była Izabela Branicka – starościna bielska. Usytuowana była za tzw. „sołtysiej włóce” – gruncie należącym do parafii. Ta świątynia św. Jana Teologa, dziś jest nazywana „drewnianą”. Niegdyś mieściła się obok niej także drewniana dzwonnica, a w niej dwa dzwony z 1667 oraz 1690 r.. Do XIX w. w cerkiewnym archiwum zachowały się przywileje nadane świątyni przez królową Konstancję oraz króla Augusta III, oba pochodzące z 1617 roku.
Z tamtych czasów pochodzą malowidła, wykonane na deskach (poddano je pracom konserwatorskim w 1995 r.), które dziś stanowią część wystroju cerkwi drewnianej – przedstawiają Ostatnią Wieczerzę oraz Wniebowstąpienie Pańskie.
W latach 40. XIX w. przy cerkwi św. Jana Teologa zbudowano przytułek dla starców. Pod koniec wieku nad pritworem, dobudowano dzwonnicę, a teren cerkiewny ogrodzono. W późniejszych latach dokonywano kolejnych remontów.
W 1857 r. parafia liczyła 2.493 osoby, w tym 285 wiernych w samym Nowoberezowie. Do parafii należały wsie: Nowe Berezowo, Stare Berezowo, Nowy Kornin, Czyżyki, Czyżyki Górne, Dubicze Osoczne, Borek, Bielszczyzna, Dolne, Chytra, Wygoda, Puciski, Progale, Szostakowo i Kraskowaszczyzna. Niestety cerkiew pochodząca z ubiegłego stulecia była w opłakanym stanie, co skłoniło władze duchowne do decyzji o wzniesieniu nowej świątyni. Budowę rozpoczęto w 1873 roku. Nowa cerkiew parafialna Wniebowstąpienia Pańskiego została poświęcona w 1876 roku. Cerkiew zbudowano według projektu inż. Łozińskiego na planie krzyża, z cegły i ciosanego kamienia. Ustawiono ją na fundamencie, otynkowano i pomalowano, a ogrodzona została murem z kamienia. Ikony do ikonostasu pisał malarz Szołochow pochodzący ze Słonima. W XX w. dokonano kilku remontów świątyni, z tych też czasów pochodzi większa część jej wyposażenia. Malowidła ścienne pochodzą z lat 30. tegoż wieku, zaś dzwony – najstarsza część wyposażenia – datuje się na wiek XVII.
Na początku XX w. parafia liczyła 4.399 osób, zamieszkałych we wsi Czyżyki, Nowokornin, Staroberezowo, Górna, Dubicze, Chytra, Borek, Dolna, Puciska, Progale, Szostakowo, Wygoda i Kraskowszczyzna. Parafia należała do dekanatu kleszczelowskiego Diecezji Grodzieńskiej. W parafii było 5 szkół tzw. gramoty z 94 uczniami. Ziemie cerkiewne stanowiło 72 dziesięciny gruntu.
Po I wojnie światowej parafia otrzymała statut parafii etatowej, której pozostawiono około 36 dziesięcin gruntu, a pozostałe zostały przejęte przez Skarb Państwa. Według Klirowoj Wiedomosti z 1934 r. cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego miała już tylko 3.717 parafian. Cerkwią parafialną nadal była świątynia Wniebowstąpienia Pańskiego zaś filialną cerkiew św. Jana Teologa. Własność parafii stanowiły też cerkiew cmentarna oraz dwie kaplice.
Po II wojnie światowej liczba parafian, na skutek migracji do miast, stale się zmniejszała. Grunta cerkiewne stanowiło zaledwie 6 ha ziemi. W 1949 r. zbudowano plebanię, do dziś użytkowaną, choć w 1995 r. podjęto decyzję o wzniesieniu nowego domu parafialnego. Budowla zostanie oddana do oficjalnego użytku w bieżącym 2010 roku.
Po 1918 r. własność parafii stanowiły również dwie kaplice oraz cerkiew cmentarna. Istnieją one do dziś. Historia cerkwi cmentarnej Przemienienia Pańskiego, związana jest z lokalizacją pierwszego cmentarza. Na mocy prawa pruskiego należało sytuować nekropolie poza obrębem miejscowości, stąd też wynikła konieczność założenia nowego cmentarza, co miało miejsce w 1771 roku. W 1840 r. tutaj właśnie zbudowano cerkiew Przemienienia Pańskiego. Ów cmentarz mieścił się przy drodze wiodącej z Nowoberezowa do wsi Czyżyki. Dziewiętnaście lat później powstała nowa nekropolia – na trasie Nowoberezowo – Górne, która funkcjonowała do 1925 roku. Obok niej powstał kolejny cmentarz, do dziś użytkowany i tutaj przeniesiono w 1925 r. cerkiew cmentarną, która wcześniej stała na cmentarzu usytuowanym przy drodze do Czyżyk. W świątyni celebrowane są uroczyste nabożeństwa w trzeci dzień święta Paschy, półtora tygodnia (czwartek) po święcie Pięćdziesiątnicy, Przemienienia Pańskiego, Ścięcia Głowy św. Jana Chrzciciela oraz 1 listopada.
Na skraju wsi Nowoberezowo, przy drodze wiodącej do Nowokornina, stoi murowana kaplica św. Aleksandra Newskiego – poświęcona w 1867 roku. Zgodnie z miejscową tradycją, w dniu Wniebowstąpienia Pańskiego, odbywa się do kaplicy uroczysta procesja.
Na trasie Nowoberezowo – Hajnówka (miejsce to zwane jest uroczyskiem Chytra) mieści się kaplica, zbudowana 1888 r. jako pamiątka 900-lecia Chrztu Rusi. W święto św. Braci Machabeuszy, obchodzone 14 sierpnia, wierni wędrują tutaj z procesją, a duchowny dokonuje poświęcenia wody.
Prawdopodobnie w tym samym roku zbudowano też kapliczkę św. Jerzego Zwycięzcy, która mieści się we wsi Czyżyki.
Nieopodal wsi Dubicze Osoczne, na dawnym cmentarzu cholerycznym, w 2007 r. zbudowano murowaną kaplicę, której fundatorem był jeden z dawnych mieszkańców wsi. W tym zbożnym dziele wspierali go pozostali mieszkańcy Dubicz Osocznych. Rokrocznie, 1 sierpnia, w święto św. Serafina z Sarowa na cmentarzu odbywa się Św. Liturgia i obrzęd poświęcenia wody i chleba.
Należąca do parafii wieś Nowokornin także ma swoją małą świątynię, w której sprawowana jest Św. Liturgia w dniu patrona kapliczki – św. proroka Eliasza (2 sierpnia).
Obecnie do parafii nowobezrezowskiej należą następujące miejscowości: Nowoberezowo, Chytra, Czyżyki, Borek, Wygoda, Dubicze Osoczne, Stare Berezowo, Nowokornino oraz Szostakowo. Świętami parafialnymi są święta ku czci św. Jana Teologa (21 maja oraz 9 października) oraz Wniebowstąpienie Pańskie.
Duchowieństwo parafii w Nowoberezowie po 1934 r. stanowili księża: Antoni Pieńkowski (1934-1839), Antoni Pajewski (1839), wik. Filip Maliszewski (1845-1850), wik. Filip Michałowski (1849-1852), diakon Jan Tymiński (1861), wik. Włodzimierz Michalewicz (1880-1882), wik. Hipolit Kadłubowski (1882-1885), Jan Kłoczkowski (1883), Julian Kłoczkowski (1855-1899), wik. Bazyli Warfołomiejew (1899-1903), wik. Leoncjusz Proniewski (1903-1910), wik. Wiktor Sawicz (1908-1915), ks. Leoncjusz Proniewski (1918-1919), diakon Jakub Sańczyk (1919), Teodozy Dietijewski (1919-1924), Jan Gromotowicz (1924-1952), wik. Aleksander Łopatko (1928), wik. hieromn. Alipiusz Fiedoruk (1929-1931), wik. Nikita Tomczuk (1931), wik. Joakim Kuderski (1931-1932), Kalistrat Jarmołowicz (1932), Symeon Kamieński (1932-1933), wik. hieromn. Aukcencjusz Siemieniuk (1932-1934), wik. Platon Pańko (1933-1934), wik. Jan Sawicki (1934), wik. Leonid Naumow (1935-1937), Sergiusz Stalbowski (wik. od 1948, prob. 1952-1994), Eugeniusz Zdrojewski (wik. od 1992, admin. 1994-2003), wik. Sławomir Awksentijuk (1994-1995), wik. Eugeniusz Podgajecki (1995-1997), wik. Teodor Wasiluk (1997), Rościsław Biełomyzy (1977), wik. Jarosław Ohurek (1997-1998), wik. Stanisław Strach (1999- 2000), Alim Rusinowicz (2000-2004), Mirosław Awksietijuk (2003-2006), wik. Adam Dzienisiuk (2004-2006).Proboszczem parafii od 2006 r. jest ks. Jan Kazimiruk. W pracy duszpasterskiej od 2007 r. wspiera go wikariusz – ks. Anatol Jarmocik. Opiekę nad chórem sprawuje Roman Martyniuk, który reaktywował także chór młodzieżowy.
Na podst. kroniki parafialnej oprac. Anna Oksentowicz-Martyniuk, fot. Jarosław Charkiewicz i Adrian Kazimiruk
Kalendarz Prawosławny 2011 r.