Sasiny Przemienienia Pańskiego
HISTORIA PARAFII PRZEMIENIENIA PAŃSKIEGO W SASINACH
Pierwotna nazwa Sasin to Kalejczyce. Pierwsze dane o rodzinie Sasinów-Kaleczyckich pochodzą z terenu powiatu mielnickiego z 1469 r. i dotyczą nadania wójtostwa. Król Zygmunt I nadał w 1524 r. szlachcicowi mazowieckiemu Sasinowi w województwie brzesko-litewskim wsie Rohacze i Kalejczyce (Sasiny) i tego roku polecił wojewodzie wileńskiemu Gasztołdowi, aby rozpatrzył skargi Sasina na Michała Sapiehę, który „gwałtownie najechawszy na dwórn Sasina Kalejczyce wielkie spustoszenie uczynił”. We wspomnianych wsiach, Kalejczyccy fundowali cerkwie dla miejscowej ludności wiejskiej, wyznającej obrządek wschodni. Wnuk Sasina, Siemien, umierając w 1566 r. nakazał, aby pochowano go w cerkwi kalejczyckiej. Syn Siemiena, Wasil w Pamiętniku Domowym pod rokiem 1624 napisał, że Kaleczyccy „przebudowują i odnawiają inne cerkwie okoliczne, dzieciom swoim dają imiona na Rusi używane”. Adnotacja ta zapewne była podyktowana przebudową przez kolatorów świątyń i adaptowania ich do obrządku unickiego. Zapis funduszowy na cerkiew datowany na 1613 r. wpisany został do Brzeskich Ksiąg Ziemskich.
Powodem budowy cerkwi w Sasinach przy Kalejczyckich było przypuszczalnie źródełko z żywą wodą. Jak głosi podanie „…kali u wioscy Sasiny stała jaszcze staraja carkwa, kalia jaje bila krynica z żywoju wadoju. Prychodzili sjudy ludzi chworyja i kulhawyja, a kali pamyjucca żywoju wadoju, dyka adychodzili zdarowyja. Sława ab cudounaj krynicy iszła daleka pa swiece...”. Pewnego razu przybyła znana pani z pieskiem i umyła go w krynicy. Woda zniknęła, a krynica została zasypana. Taki stan trwał kilka wieków. Odradzając tradycję pielgrzymowania, pątnicy z Bielska Podlaskiego na Św. Górę Grabarkę zatrzymali się we wsi Sasiny... „Napiaredni swjata Prabrażenija ażyulali sasinskiju mjascowaść swaimi malitwami...”. To mogło być bodźcem, że mieszkańcy wspomnieli o żywej wodzie i postanowili odnaleźć swoją krynicę. W tym dopomógł Eugeniusz Baszun, który w tradycyjny sposób odszukał źródełko. Wskazane przez niego miejsce było dawnym zasypanym kamieniami źródełkiem. Na tym miejscu została wykopana studnia, aby w Sasinach ponownie pojawiło się źródło z żywą wodą.
Źródło drukowane odnotowało istnienie kopii ksiąg metrykalnych z Sasin z lat 1773-1801. W 1835 r. cerkiew w Sasinach, zgodnie z zarządzeniem władz duchownych, straciła status samodzielnej parafii i została filialną świątynią parafii św. Barbary w Milejczycach. Wyremontowano ją wówczas i poświęcono w dniu 12 listopada 1867 roku. Kolejnego poświęcenia po remoncie dokonano również 25 lipca 1885 roku.
Samodzielna parafia w Sasinach została powołana do życia dopiero 14 lipca 1901 roku. Znajdowała się wówczas w składzie Diecezji Grodzieńsko-Brzeskiej dekanatu wysokolitewskiego. W 1909 r. liczba parafian wynosiła 1.045 osób zamieszkałych we wsiach: Sasiny – 200 osób, Bystre – 211, Biełki – 262, Śnieżki – 372. Na terenie parafii znajdowały się szkoły gramoty: w Biełkach z liczbą 20 uczniów i w Bystrem 21 uczniami. Ziemi cerkiewnej było 17 dziesięcin i 1064 sążni.
W latach 1904-1905 cerkiew została odremontowana, w 1907 r. odbudowano dzwonnicę trzypiętrową, pokrytą blachą, z trzema dzwonami. Decyzją władz duchownych w 1913 r. wieś Sobiatyno dołączono do parafii Sasiny.
Wybuch I wojny światowej zmienił ponownie status cerkwi w Sasinach. Wraz z cerkwią cmentarną w Sobiatynie, parafia Sasiny ponownie została przyłączona do cerkwi w Milejczycach. Stałą obsługę duszpasterską cerkiew sasinowska otrzymała dopiero w 1928 roku, łącznie z cerkwią cmentarną w Sobiatynie. Ponownie parafia usamodzielniła się dopiero w 1940 roku.
Według „Klirowoj Wiedomosti” z 1943 r. parafia w dekanacie siemiatyckim składała się z następujących wsi: Sasiny – 40 domów, Bystre – 38, Biełki – 40, Śnieżki – 62, Sobiatyno – 107.
Po II wojnie światowej w 1947 r. latem spaliła się cerkiew w Sasinach. Odbudowa trwała dość długo. Życie religijne wyraźnie zgrupowało się przy cerkwiach w Sobiatynie oraz w Sasinach, co miało wyraźny wpływ na przebieg wznoszenia świątyni parafialnej. Budową kolejno kierowało trzech proboszczów. Zakończono ją w 1954 roku. Uroczyste poświęcenie nastąpiło 9 października 1958 r., w dniu święta św. Jana Teologa, patrona nowo zbudowanej cerkwi. Ziemi cerkiewnej było wówczas 7,65 ha, w tym: siedliska – 0,51 ha, gruntów ornych – 1,87 ha, pastwiska – 0,77 ha oraz łąki 1,43 i 3,07 ha.
W 1997 r. parafia przystąpiła do budowy nowego domu parafialnego, w cerkwi pomalowano dach, a wewnątrz świątyni ufundowano nową szafę i komodę na szaty liturgiczne, zakupiono też dwie metalowe chorągwie, natomiast Ewangelię i naczynia liturgiczne odnowiono i pozłocono.
Święta parafialne w Sasinach: Zaśnięcie św. Anny (7 sierpnia), Przemienienie Pańskie (19 sierpnia), św. apostoła Jana Teologa (9 października), a w Sobiatynie: świętych apostołów Piotra i Pawła (12 lipca), Opieka Matki Bożej (14 października). Miejscowości stanowiące parafię: Sasiny, Bystre, Biełki, Śnieżki i Sobiatyno. Grunta parafialne: cerkiew 0,21 ha, siedlisko 0,51 ha, pastwisko 0,77 ha, grunta orne l,87 ha oraz łąka 1,43 i 3,07 ha. Cmentarze znajdują się w Sasinach (powierzchnia 0,44 ha), Biełkach (0,35 ha), Bystrem (0,30 ha), Śnieżkach (0,83 ha), Sobiatynie (1,45 ha).
Proboszczem parafii jest ks. prot. mgr Aleksander Kulik, starostą cerkwi w Sasinach Mikołaj Maksymiuk, w Sobiatynie Genadiusz Juchimowicz.
Cerkiew cmentarna świętych apostołów Piotra i Pawła w Sobiatynie
Wieś Sobiatyno istniejąca w XV w. wzmiankowana jest w 1566 r. w rewizji królewszczyzn podlaskich jako folwark włości milejczyckiej starostwa brzeskiego. Około 1672 r. zbudowana została w Sobiatynie drewniana cerkiew, która, według wizyty z 1727 r., należała do milejczyckiej parafii św. Mikołaja. W Lustracja z 1789 r. podaje: „...drewniana, dzwonnica nad pritworem, pokryta gontem. Ikonostas z desek bez żadnej architektury. 4 dzwony, największy 6 pudów i 25 funtów”.
22 października 1904 r. cerkiew została poświęcona po remoncie. W 1913 r. wieś Sobiatyno została dołączona do parafii Sasiny. W latach 1948-1963 cerkiew w Sobiatynie obsługiwana była przez duchownych oddzielnie od cerkwi w Sasinach. W latach 1960-1963 została z zewnątrz wyremontowana, zmieniono też kształt dachu.
Z wyposażenia cerkwi Królewskie Wrota pochodzą z drugiej połowy XIX w., a ikony z końca XVIII i XIX wieku. Na cmentarzu krzyż drewniany z datą 1863 r., nagrobki z końca XIX w., z żelaznymi krzyżami na granitowych cokołach, m.in. z datami 1878, 1879, 1898. W dniu 3 sierpnia 1976 r. świątynię okradziono. W ostatnim okresie czasu pomalowano dach cerkwi, a wewnątrz zawieszono nowe panikadiło.
Duchowieństwo parafii w Sasinach:
ks. Fiodor Iwanowicz (1613)
ks. Damian Radionowicz (1725)
ks. Lawrenty Charsewicz (1783)
ks. Dawid Jakobson (? – 16.09.1903)
ks. Jan Telakowski (17.11.1903 – 12.02.1904)
ks. Aleksander Małaszko (12.02.1904 – 1915 ewakuacja)
ks. hieromnich Nikon (Maruk) (04.1928 – 11.08.1934)
ks. Mikołaj Skabałłanowicz (11.08.1934 – 18.05.1935)
ks. Bazyli Siemiętowski (11.1935 – 28.01.1937)
ks. Wiaczesław Chalecki (23.11.1936 – 29.01.1937)
ks. Piotr Rodkiewicz (28.01.1937 – 9. 04.1937)
ks. archim. Izydor (Mogilny) (25.03.1937 – 3.03.1938)
ks. Józef Pieretruchin (15.02.1938 – 23.06.1938)
ks. hierom. Arseniusz Baziaruk (10. 07.1938 – ?)
ks. Michał Lessicz (l.09.1938 – 02.1942)
ks. Piotr Kuźmiuk (11.05.1942 – 25.01.1944)
ks. Eliasz Fomikowski (14.02.1944 – 31.03.1948; 22.08.1949 – 22.05.1952)
ks. Eugeniusz Izmajłow (31.03.1948 – 22.08.1949)
ks. Leonidas Czystowski (22.05.1952 – 8.08.1962; 11.12.1971 – 20.09.1985)
ks. Józef Kowszyk (8.10.1962 – 15.06.1964)
ks. wikariusz Grzegorz Mazuruk (1.01.1963 – 11.11.1963)
ks. wikariusz Michał Budźko (2.01.1964 – 15.06.1964)
ks. Stefan Jakimiuk (27.07.1964 – 12.10.1966; 20.09.1985 – 1986)
ks. Piotr Piluś (11.10.1966 – 31.10.1971)
ks. Mikołaj Grygoruk (19.04.1986 – 1997)
ks. Aleksander Jurczuk (9.11.1996 – 2004)
ks. Aleksander Kulik (15.12.2004 –)
ks. Aleksander Kulik, ks. Grzegorz Sosna; fot. Jarosław Charkiewicz oraz z archiwum parafii
Kalendarz Prawosławny 2009 r.